13/2/2014 2 Comments Zamek w Wiślicy, napisał D. Kalina, Późnośredniowieczne zamki (królewskie) na terenie d. województwa sandomierskiego... Władysław Łokietek często zatrzymał się w Wiślicy, co sugerować może istnienie jakiejś siedziby monarszej, po której zachowała się tylko jedna wzmianka źródłowa. Otóż w roku 1317 Łokietek wydał dokument nadający Michałowi, synowi Borka, prawo wybudowania młyna circa castrum Visliciense. Późniejsza lokalizacja tegoż młyna wskazuje jednak, że należałoby brać pod uwagę istnienie zamku na terenie zastrzeżonym w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego. Pierwsza bezpośrednia wzmianka dotycząca rezydencji królewskiej w Wiślicy pochodzi z 1388 r., z której dowiadujemy się o istniejącej drewnianej sali tutejszego dworu. Jej istnienie potwierdzają rachunki dworu króla Władysława i Jadwigi oraz itineraria tejże pary królewskiej. W 1403 r. funkcjonowała łaźnia zamkowa, a w latach 1404 i 1406 wylepiano gliną ściany izby królewskiej, a cieśle przy pomocy murarzy i kowali budowali domum primum, na którą to budowę zwożono dębinę z Nowego Miasta Korczyna. W roku 1417 wyrażnie określono rezydencję terminem dwór. Od roku 1406 do roku 1477 mamy poświadczenie odbywania sądów in curia w Wiślicy. Częste pobyty króla Kazimierza Jagiellończyka w tym mieście wskazują na istnienie dworu czy zamku. W roku 1533 rejestr poborowy wykazał Żyda Jakuba, mieszkającego przy dworze królewskim w Wiślicy. Kolejne informacje przynosi lustracja z 1564 r. Zamek był wówczas zdezelowany i nakryty nowym dachem przez pana starostę, a według J. Wiśniewskiego istniał jeszcze w 1657 r., gdy spalili go wojska szwedzkie i nie został już odbudowany. Znajdował się zapewne na regii, czyli w płn. części tzw. wyspy miejskiej. Najprawdopodobniej był to budynek niewielki, zbudowany w zasadniczej części z drewna. Mieszkańcy podali lustratorom przybyłym do Wiślicy w 1765 informację, iż zamek znajdował się na wyspie grodziskowej: Bywał quondam Zamek królewski przy mieście Wiślicy wniż rzeki Nidy, ku Czarkowom i Korczynie wsi starej, między wałami, wodą naokoło otoczony. Jakeśmy się doczytali [...] w annotacjach przywilejów wszystkich i w przywileju Jana III Zaczyńskim małzonkom roku 1676 na sejmie koronacyjnym w Krakowie aprobowany w sumie kwotą (?) tymże Zaczyńskim przez miasto winnej z klauzulą: [...] pomienionego Zamczyska, aleśmy się w to niewdawali, ile to miejsce jest przecież Staroście należące. Jest i dotąd to miejsce wałami w kwadrat otoczone na wzgórku dosyć wysokim niedaleko Nidy i znać, że były koło niego kanały wodne, i znaki murów bramnych extant, a samo miejsce na środku między wałami na budynki równina niemała [...]. Znać, że i droga bywała z miasta do tego Zamku, i z przedmieścia od św. Wawrzyńca od pola230. Z tego też miejsca ostrzeliwali Zborowscy stronników Zamoyskiego rozlokowanych w mieście i na przedmieściu, w czasie interregnum w 1587 r.231 Resztki tych murów miejscowa ludność rozebrała po I wojnie światowej232, a po II wojnie światowej miejsce to nazywano „Zamczyskiem króla Łokietka”. Wyniki badań archeologicznych na grodzisku potwierdzałaby tę tradycję, w ich wyniku stwierdzono, że mur obronny został wzniesiony na przełomie XIII/XIV w. co można by łączyć z osobami Łokietka lub Muskaty233. ANEKS LUSTRACJA WOJEWÓDZTWA SANDOMIERSKIEGO 1765 (Źródło: AGAD, ASK, LVI, s. 9, por. Biblioteka PAN w Warszawie, rkps 1617; por. odpis z oryginału znajdującego się w AGAD, ASK, oddz. XVIII, t. 35, k. 54-61) ...kościoły 3 (...) na wschód słońca ku Zamkowi, jeden św. Marcina, gdzie domy bywały, tam mieszczanie ogrody sobie porobili i kamieniami wyjętymi z murów poodgradzali. bramy (tj. Zamkowej) znaku nie masz...; młyna połowy pod zamkiem wiślickim Bywał quodam zamek królewski przy mieście Wiślicy niżej rzeki Nidy, ku Czarkowom i Korczynie wsi Starej, między wałami, wodą naokoło otoczony, Jakeśmy się doczytali w przywileju na połowę młyna nazwanego potem Kotlicki Michałowi Borconis filio per serrenissuum Wladislais Ducem Cracov. et Sand. in anno 1507, jako jest opisano sub nr 3 w annotacjach przywilejów wszystkich, i w przywileju Jana III Zaczyńskim małżonkom roku 1676 na sejmie koronacyjnym w Krakowie aprobowany nadania przez miasto Wiślicę tego miejsca „Stare Zamczysko” nazwanego w sumie 300 tymże Zaczyńskim przez miasto winnej z klauzulą: Iuris ipsorum est tym Zaczyńskim małżonkom danym, który nam sławetny Grzegorz Zaczyński sukcesor ich pokazał i żądał powrócenia sobie na fundowanie tego prawa, pomienionego zamczyska, aleśmy się w to nie wdawali, ile to miejsce jest przecie staroście należące. Jest i dotąd to miejsce wałami w kwadrat otoczone na wzgórku dosyć wysokim niedaleko Nidy i znać, że były koło niego kanały wodne, i znaki murów bramnych extant, a samo miejsce na środku między wałami, na budynki równina niemała. W niektórych miejscach są zagony dawno poorane przez kogo, nie wiadomo. Znać, że i droga bywała z miasta do tego zamku i z przedmieścia św. Wawrzyńca. Feria 6 post Dom. Invocavit proxima 1537: Feliks, Auctus i Stefan Ligęzowie, synowie niegdy Mikołaja Ligęzy, bracia niedzielni, z jednej strony oraz Achacy, Stanisław, Hermolaus i teodor Ligęzowie z drugiej strony, dzielą się dobrami: -dla synów Przecłąwa dobra Bosław i Jurków z Parnorycami, Wożniki i dwa opuszczone grody w Wiślicy (duobus arcis). (Źródło: Terra Pilsnensia t. 4, s. 333-334) Feria 5 post festum S. Agnetis Virginis proxima 1624: Urodzona Anna z Bobrku, córka niegdy Anctusa Ligęzy, wdowa po niegdy urodzonym Janie Górnickim zeznała, że dobra swoje dziedziczn: połowę Bolesławia z dworem i folwarkiem, Brzeźnicę, Bór, Grędy z folwarkiem, Świebodzin, Kozie, Kaczą, Jurków z dworem i folwarkiem, Jurków altera seu Woźniki z folwarkiem i opuszczone Parkoszyce w woj. sandomierskim oraz powiecie wiślickim położone, z dworem albo domem murowanym czyli kamienicą, domy i palce, a także inne grunty położóne w mieście Wiślicy. (Źródło: Castrensia Craciviensia, t. 220, s. 2347-2352) WIZYTACJA BISKUPA KRAKOWSKIEGO ZADZIKA Z 1637 R. (Źródło: Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie przy opisie kościoła św. Marcina, od karty 289v) (odczytał P. Kardyś) Praebenda Sancti Martini intra muros Vislicienses. Aderat in eodem fero salino et contiquitate dictus ecclesias extruncta lignea curia amplissima arcis specim prae se ferres, proprietatis illustrissimae familiae Ligenziorum in qua continuo residebat amenitate loci allecti at commodita villarum Jurkow et allarum ibi adiacentuim. Tłumaczenie: Ponadto na tymże rynku solnym (lub w jego okolicy), przylegającym do kościoła (św. Marcina) stoi dwór drewniany wielki-okazałe dworzyszcze, własność rodziny Ligęzów, którzy rezydują nadal w innym miejscu, we wsi Jurków (do nich należacej) i innych miejscach (do nich należących). (k. 290v:, nadal przy opisie kościoła św. Marcina) Desertata hac curia ab faidosibus Serrenissimi Sigismundi 3' regis dum ab grassationem postis per regnum universaliter toto hyberno, et verris tempore Visliciae cum tota sua curia mansisset, sed domum pecitus de anno 1625 tempore rebeliom quondem procerum seu rokosz contra S. Regium Mtam excitaesublata. Tłumaczenie: Tu znajduje się dwór Zygmunta III zniszczony w trakcie wojny domowej 1625 r., kiedy zniszczono Wiślicę z dworem nie zamieszakałym.
2 Comments
Your comment will be posted after it is approved.
Leave a Reply. |